Akıllı Makineler ve Yaklaşan Gelecek – 2
Gürcan Banger
Akıllı makineler için tipik özelliklerden birisi operatörler ve diğer makinelerle iletişim kurabilme olarak söylenebilecek ‘bağlantılılık’ becerisidir. Bu tür makineler Endüstriyel İnternet ağı üzerinden IP temelli olmak üzere çevre ile doğrudan iletişim yapabilir. Bu özellik sayesinde akıllı makine geleneksel cihazların ve otomasyonun yapabildiklerinin çok ötesine geçerek veri paylaşımı gerçekleştirir, üretim planlamasında etkin olarak yer alır. Akıllı makineler sayesinde yeni teknolojik dönemin en önemli unsurlarından birisi olan operasyonel ve bilişsel (bilişim-iletişim) teknolojilerin birbirine eklemlenmesi meydana gelir. Böylece üretimde oluşan verilerin kurumsal yönetim süreçlerine yansıması ve katkı yapması imkânı oluşur. Olumlu etkilenecek yönetim fonksiyonları arasında stok denetimi, operatör çizelgelemesi, bakım yönetimi, enerji yönetimi ve ürün ikamesi gibi alanları sayabiliriz –ki bunlara başkaları da eklenebilir.
Akıllı makine için ‘standart’ olması beklenen bir farklılık, bu tür cihazların ‘tak-kullan’ özelliğidir. Sisteme dâhil edilecek yeni akıllı makinenin farklı imalatçılar tarafından üretilmiş cihazlardan oluşan mevcut sistemle uyumlu olması ve kolay entegrasyonu istenen bir durumdur. Yeni makinenin sisteme eklenmesinde geçecek zamanın kısa olması ve bu konuda kaynak israfının oluşmaması akıllı makine teknolojisinin bir özelliği olmalıdır. Keza; bakım-onarım hızı ve kolaylığı da yeni teknolojilerin tercih nedenlerinden bir başkasını oluşturacaktır.
İşletme (fabrika) içindeki nesnelerin Endüstriyel İnternet üzerinden erişime açılmasının bazı riskler ve tehditler oluşturmaması açısından akıllı makine olgusunun sağlaması gereken bir diğer gereklilik mahremiyet ve siber güvenliktir. Akıllı makinenin güvenlik özelliğinin içsel olarak sağlanacak biçimde tasarlanması beklenir. Makinede içsel olarak yer alan bu özellik hem operatörlerin güvenliğini sağlama alırken hem de ağa bağlanmanın risklerini en aza indirecektir. Endüstriyel İnternet ortamında siber (bilişsel) güvenlik mikro düzeyde akıllı makine, makro düzeyde ise sistemlerin sistemi (işletme sistemi) tarafından sağlanır.
Her teknolojik değişimi destekleyen bazı payandalar bulunur. Akıllı makine teknolojisinin yaygınlaşmasına yol açacak yönelimlerin başında mobilitenin ve mobil cihazların çoğalması yer alacak. Her iş-işletme temel fonksiyonunda giderek daha fazla ağırlığa sahip olması beklenen mobil cihazlar akıllı makineler tarafından üretilen verilerin toplanması ve analiz edilmesi süreçlerine aktif olarak katılacak. Dolayısıyla akıllı makine teknolojisine yaklaşırken dikkate almamız gereken iki önemli konu mobil cihazlar ve veri yönetimi olmak durumundadır.
Mobil cihazların sanayi sektörlerinde ve işletmelerde kullanımı hızla yaygınlaşıyor. Bu nedenle operatörler bir makinenin veya cihazın fiziksel olarak yakınında olmadan da onu yönetme, denetleme, performansını ölçme ve durumunu öğrenme imkânlarına sahip olabiliyor. Böylece operatörler akıllı makinenin problemlerini uzaktan teşhis etmek ve gerekli önlemlerin alınmasını sağlamak gibi bir üstünlüğe erişiyor. Sonuç olarak bu durum, işletme yönetimini yakından ilgilendiren maliyet azalmasına, toplam performans ve kârlılık yükselmesine neden olacak.
Akıllı makineler kendi durumlarını içlerine yerleştirilmiş sensörlerden elde ettikleri büyük miktardaki veriler sayesinde ‘biliyorlar’. Buna karşılık toplanan veriler, yönetilmesi mümkün olmayan boyutlara ulaşarak gerçek zamanlı, hızlı karar verme süreçlerini olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle akıllı makinenin belirlenmiş oranda otonomiye sahip olarak sensörlerden gelen verileri kendi başına değerlendirebilmesi gerekir. Tüm verilerin değerlendirilmeden merkezi bilişim sistemine hızlı kararları engelleyen gönderilmesi gecikmelere yol açabilir. Makine tarafından verilere denetlenerek kendi üzerinde önceden belirlenmiş parametreleri ihlal eden verilerin merkezi sisteme gönderilmesi yığılmayı önleyici ve kolaylaştırıcı etki yapar. Özetle; merkezi sistemde (örneğin bulut bilişim ortamında) yedeklenen veriler meydana gelmiş olayları daha sonra incelemek açısından yararlı olacaktır, ama kritik olmayan verilerin gereksiz depolanması da kaynak israfı anlamına gelir.
