Akıllı Üretim Çağı
Gürcan Banger
Küresel rekabet, kaynak maliyetlerindeki belirsizlikler ve enformasyon teknolojilerindeki olağanüstü genişleme sanayi işletmelerini çevik, tam zamanında, yüksek performanslı ve yeni ürün geliştirmede (ür-ge’de) hızlanmış akıllı üretime yönelmek zorunda bırakıyor. İş – işletme performansı, giderek daha fazla oranda sürdürülebilirlikle çevre, sağlık ve güvenlik unsurlarına bağlı hale geliyor. İşletmeler hem bunlarla ilgili hedefleri başarmak hem de ekonomilerini ve rekabetçiliklerini iyileştirmek için akıllı üretim yaklaşımına ilgi gösteriyor.
Akıllı üretim; ürün konsepti oluşturmayı, imalat süreçlerini ve ürün operasyonlarını iyileştirmeyi hedefleyen bir üretim yaklaşımıdır. Üretim basit olarak bir dizi hammaddenin kullanılmasını takiben bir ürünün yaratıldığı çok aşamalı bir süreç olarak tanımlanır. Akıllı üretim, genel üretim anlayışının bilgisayar kullanımıyla ve yüksek uyarlılık özelliğiyle ayrışan bir alt kümesidir. Akıllı üretim küresel ve dinamik pazar bakışıyla yeni bilgi ve imalat teknolojilerinden yararlanarak fiziksel süreçlerde esneklik sağlamayı hedefler. Bu esnekliğin ve çağdaş teknoloji kullanma becerilerinin sağlanması için eğitime özel önem ve değer verir.
Mühendislik açısından akıllı üretim, yeni ürünlerin hızlı üretimi, imalatın ve tedarik zinciri ağlarının gerçek zamanlı optimizasyonu amacıyla ileri düzeyli bilgi ve zekâ sistemleri ile ilgili bir uygulamadır. Akıllı üretim, hammaddenin işletmeye girişinden bitmiş ürünün pazara çıkışına kadar olan imalatın tüm unsurlarını birbirine bağlantılandırır. Akıllı üretim yaklaşımı fabrikalardan dağıtım merkezlerine, işletmelerden tedarik zincirlerine kadar ürün, işlem ve sistem çeşitliliği ile bilgi açısından zengin bir ortam yaratır.
Geçtiğimiz yüzyılın son çeyreğinden günümüze kadar olan dönemde bilişim ve iletişim, imalat işletmelerinin işleyiş biçimini temelden değiştirdi. Dijital tabanlı tesisler yeni fırsatlar yaratıyor. Böylece akıllı üretim teknikleri ile çevik operasyonları, hızlı ürün ve iş geliştirme süreçlerini gerçekleştirmek mümkün oluyor. Günümüzde akıllı araçlar ve sistemler; iyileştirilmiş biçimde inovasyon, ür-ge, tasarım, yönetim gibi fonksiyon, süreç, faaliyet ve eylemlerde kullanılıyor. Bunlar nelerdir?
Akıllı imalatın belli başlı araç ve sistemleri arasında ilk elde; gömülü, otomasyon uygulamalı süreç denetimlerini, operatör araçlarını, hizmet enformasyon sistemlerini sayabiliriz. Bunlar tesisin işleyişini ve güvenliği çalışmayı iyileştirici etkiler yapar. İkincisi, varlık yönetimi ile ilgilidir. Bu amaçla kestirimci bakım araçları, istatistik değerlendirme ve ölçme teknikleri kullanılarak tesis güvenilirliği daha iyi şartlara getirilir. Günümüzde en hızlı gelişen teknolojilerden birisi sensor (veri toplama) ile ilgili olandır. Akıllı sensorlar işletmede ve imalat tesisinde kriz ve felaketleri önlemek üzere anormallikleri takip eder ve muhtemel oluşumlar konusunda bilgilendirir. Sınai enerji yönetim sistemi ve dışarıdaki akıllı ağlar ile eklemlenmiş olan akıllı üretim gerçek zamanlı enerji optimizasyonu sağlar, tüketimi ve güvenilirliği iyileştirir.
Akıllı üretimin varlığı ile ilgili olumluluklar her şeyin yolunda olduğunu göstermez. Daha yapılması gerekenler var. Bilgi temelli bir imalat ortamının oluşturulması için sistemli altyapının ve yetkinliklerin geliştirilmesine ihtiyaç var. Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler için teknolojik gereklerin yerine getirilmesi maliyetli olabilir. Bu durum, KOBİ sınıfındaki işletmelerin akıllı üretime terfi etmelerinde bir engel oluşturabilir. İşletmenin bilgi temelli teknolojilerle donatılması girişimi, işletmeye bilgi sistemleri ile ilgili güvenlik ve bilgi çalışanı gibi yeni yükler getirecektir. KOBİ’lerin akıllı üretim sürecine geçişi kolaylaştırmaları için yollar bulmaları gerekecektir.
Bilgi teknolojileri üzerine kurgulanmış akıllı üretim işletmeye ne kazandırır? Öncelikle ürünün pazara çıkışı için gerekli olan zamanı azaltır. Pazar, müşteri ve talep tabanlı ekonomilere destek verir. İşletmenin ihraç pazarlarında daha başarılı olmasını sağlar. Atık ve emisyon miktarının azalmasına katkı yapar. Tümleşik enerji yönetimi ve akıllı ağ kullanımına destek verir. Müşteri ihtiyaç, problem ve beklentilerine hızlı cevap verilebilmesine imkân tanır.
