Endüstri 4.0: Yol Haritası – 10
Gürcan Banger
Endüstri 4.0’ın iş-işletme üzerindeki etkileri henüz ‘büyük dönüşümü doğrulayacak’ ölçüde çoğalıp yaygınlaşmadığı için bu süreci ‘sınai operasyonel etkinliğin artışı’ şeklinde sınırlı çerçevede anlayanlar var. Bu tespit ‘gerçeğin’ bir parçası olmakla birlikte büyük resmin tamamı değildir. Endüstri 4.0 gibi bir dönüşüm toplamda tedarik zincirinin tüm halkalarında otomasyonu, dolayısıyla etkinliği, verimliliği ve kârlılığı artırmayı hedefler. Nihai hedef, müşteri memnuniyeti ve sadakati konusunda sürekliliği sağlayacak değeri (ürün ve hizmetleri) yaratarak işletmeyi tatmin edecek geliri elde etmektir.
Endüstri 4.0 (Nesnelerin İnterneti, Endüstriyel İnternet) sürecini onu oluşturan bileşenler açısından operasyonel teknolojiler (OT) ve enformasyon teknolojikleri (BİT) olarak iki kategoriye ayırabiliriz. Dördüncü Sanayi Devrimi’ne kadar bu iki teknoloji türü işletme ortamında büyük oranda birbirinden –hem teknolojik hem de örgütsel anlamda– kopuk olarak yer almaktaydı. Endüstri 4.0 döneminin en önemli özelliklerinden birisi operasyonel ve bilişim-iletişim teknolojilerini iç içe geçirerek birbirine eklemlemesidir. Diğer yandan Endüstri 4.0 öncesi geleneksel işletmede OT ve BİT’in birbirinden ayrı ve büyük oranda ‘bağımsız’ duruşu konusunda bir alışkanlık oluşmuştur. Bu nedenle bu alışkanlığı ‘kırarak’ OT ve BİT’in iç içe geçişini sağlamak kültürel ve örgütsel nedenlerle kolay olmayabilir.
Operasyonel teknolojiler (OT) ile bilişim-iletişim teknolojilerinin (BİT) iç içe geçmesindeki zorluklardan bir diğeri her iki teknoloji grubunun da birbirlerinden farklı hedefleri ve istekleri olmasıdır. İşletmede OT alanında çalışanlar imalata –bir ürünün imaline– odaklıdır ve BİT çalışanlarına göre farklı bakış açısında sahiptir. Üretimle görevli beyaz yaka ve mavi yaka çalışanları imalat eksenli bir bütünlük oluştururlar ve benzer kurumsal kültürü paylaşırlar. Diğer yandan BİT çalışanları, işletmedeki tüm birimlerin (departmanların, takımların) etkin ve verimli yöntem ve teknolojilerle çalışmalarını hedefler. Onlara bu yönde rehberlik etmeye çalışırlar. Dolayısıyla BİT personelinin çalışması işbirliği olmaktan daha çok –OT çalışanlarını pek de ‘mutlu’ etmeyen– ‘liderlik’ gibi görünür. Endüstri 4.0 dönüşümünü başarmak için teknolojilerin eklemlenmesini zorlaştıran bu gerginliğin giderilmesi gerekir.
Operasyonel teknolojilerin (OT) ve bilişim-iletişim teknolojilerinin (BİT) birbirine yakınsaması ve entegrasyonu konusunda öncelikle bir hazırlık aşamasının planlanması uygun olur. Bu aşama, uluslararası standartlar ve işletmenin stratejileri olarak iki farklı konunun birbirine uyumlulaştırılmasını içerir. Başta OT ve BİT birimleri arasında olmak üzere –yönetimin destek ve onay verdiği bir kurumsal yakınsama stratejisinde uzlaşılması ile– ulaşılacak hedef ve ilerlemeyi tespite yarayacak kilometre taşları belirlenir.
Yeni yapı nasıl oluşacak? Yeni sistemde her aygıt bir IP (IPv6) adresine sahiptir. Böylece Nesnelerin İnterneti (Endüstriyel İnternet) üzerinden bir merkezi yönetim sistemi oluşturma imkânı doğar. OT ve BİT sistemlerinin birbirine eklemlenmesi sayesinde geliştirme ve bakım-onarım işlerinde bu iki birimin birlikte çalışma potansiyeli oluşur.
Dönüşümün bir başka boyutu BİT ile işletmenin kurumsal stratejileri ve taktiklerinin birbirine uyumlu hale getirilmesidir. İşletmenin üretim parkına ve diğer ilgili cihazlarına (yönetim ve denetim için) uzaktan erişimin mümkün hale gelmesi uyumlulaşmanın teknik olarak sağlandığına dair bir göstergedir. Bir diğer boyut ise işletmenin mühendislik ve BİT birimleri arasında işbirliği ile farklı veri tabanlarında depolanmış enformasyonun ve uygulama yazılımlarının ilişkilendirilmesidir. En iyi çözüm işletmedeki tüm bilişsel sistemlerin, veri tabanlarının ve uygulama yazılımlarının merkezi bir çatı (mimari) altında yapılandırılmasıdır. Bu yapılanma ile birlikte dönüşümün sağladığı maliyet düşümü, operasyonel etkinlik, verimlilik ve rekabet üstünlüğü doğrulabilir şekilde ortaya çıkmaya başlar.
