Endüstri 4.0: Yol Haritası – 7
Gürcan Banger
Yapılan yatırımın karşılığı olarak dijital dönüşümün etkinlik ve performans kazanımları nasıl ölçülebilir? Bir Endüstri 4.0 (Nesnelerin İnterneti, Endüstriyel İnternet) sisteminde sensörler başta olmak üzere değişik kaynaklardan gelen veriler girdi olarak ilgili süreçlere ve ‘yönetim-denetim paneli’ adı verilen elektronik gösterge tablolarında yöneticilerin izlemesine sunulur. Bu tür bir paneli arabanın (sürücünün) önündeki kumanda tablosuna benzetebiliriz. Bu tür paneller sayesinde yöneticiler sistemin “anahtar performans göstergesi (KPI)” niteliğindeki verilerini gerçek zamanlı izleyerek daha sağlıklı kararlar üretebilirler. Bilişim – iletişim teknolojilerindeki son gelişmeler öncesinde bu tür gerçek zamanlı panellerin uygulanması mümkün olmadığından yöneticiler çevrim dışı yazılı veya sayısal raporları beklemek zorundaydılar. Bu da stokların, üretim hatlarının, makinelerin ve süreçlerin durumu hakkında bilgi edinmede zaman kaybına, gecikmeler nedeniyle kaynak kullanım verimsizliğine ve performans düşüşüne yol açıyordu.
Bilişim donanımı ve yazılımı konusunda en değerli gelişmelerden birisi, farklı yapıların birbirileri ile uyumlu çalışabilmelerini ve karşılıklı veri aktarabilmelerini sağlayan arayüzlerin geliştirilmesi oldu. API adı verilen uygulama programları arayüzlerinin, çeşitli Web servislerinin ve SaaS olarak kısaltılan “bir hizmet olarak yazılım” abonelik tabanlı lisanslama ve dağıtım modelinin gelişmesi birbirinden uzak veya farklı sistemlerden veri toplayarak raporlama işlerini kolaylaştırdı. Böylece yönetici izleme panelleri ile kurumsal sanal portallerin yaratılması imkânları oluştu.
Sensörlerden ve diğer kaynaklardan gelen veriler “Büyük Veri” yığınları olarak bulut bilişim depolarında toplanır. Bulutta yer alan bir başka bilişim unsuru ise bu verileri gerçek zamanlı derleyip analiz etme amaçlı kullanmaya uygun “Analitikler” olarak isimlendirilen uygulama yazılımlarıdır. Bu sayede yöneticiler tüm varlıkların, projelerin, işletme birimlerinin, takımlarının ve çalışanların iş hedeflerini başarmadaki performanslarını görsel olarak izleyebilir. Böylece planlama ile fiili performans arasında eşleme yapılarak ihtiyaç duyulan zamanlarda veriye dayalı doğru kararların alınması mümkün olur. Ayrıca planlama-performans eşlemesi sayesinde özel veya ayrıntı düzeyinde raporlar elde edilerek, işletme (fabrika) sisteminin iş birimi, takım veya proje bazında çözümlemesi yapılabilir. Sonuç olarak; sistemdeki verilerin kullanımı sayesinde “Ne sorusuna cevap almak üzere gerçekleşen olaylara dair verilerin görüntülenmesi” ile ‘betimleyici analiz’, “Gerçekleşen olaylar için neden sorularına cevap almak ve farklı senaryolar için ne olacağının öngörülmesi” ile ‘öngörücü analiz’ ve “Hedefler ve kısıtlar dikkate alındığında hangi kararların veya eylemlerin bizi en başarılı sonuca ulaştıracağının belirlenmesi” şeklinde ‘kuralcı (reçeteci) analiz’ yapmak mümkün olur.
İş Modelinin Dönüşümü
Endüstri 4.0 (Nesnelerin İnterneti, Endüstriyel İnternet) kapsamındaki dijital dönüşümün etkilemesini ve farklılık yaratmasını beklediğimiz ana konu sektörün ve/veya işletmenin iş modelidir. Bu nedenle mevcut iş modellerinin dönüşümüne (veya dönüşememesine) ve yeni duruma uygun iş modellerinin yaratılmasına özenle eğilmek gerekir.
Girişimciler ve işletme yöneticileri, içinde yer aldıkları sektör ve işletme hakkında yeterli görüş sahibidir. Daha başarılı olmak için öngörüleri vardır. İlginç olan konu ise kalıcı, sürdürülebilir ve kârlı olmaya devam edebilmek için değişim zorunluluğunu hissetmelerini sağlayan farkındalığa sahip olup olmadıklarıdır. Gerçekten girişimcilerin ve yöneticilerin pek çoğu, değişim adına içinde oldukları ‘konfor bölgesinden’ çıkarak rahatlarını bozmak istemezler. Müşteri ve gelir kaybeden, zarar eden veya kapanma noktasına gelen pek çok işletmede bu türden farkında olamayış ve atalet örnekleri sergileyen ‘patronlar’ bulunur. Endüstri 4.0 (Nesnelerin İnterneti, Endüstriyel İnternet) gibi yeni bilimsel ve teknolojik gelişmelerin işletmelere verdiği işaret, iş modelini iyileştirmeleri ve geliştirmeleri yönündedir. Bu işaret, geleneksel işletmelerin (iş modellerinin) neredeyse tamamı için dijital dönüşüm ihtiyacından kaçınılmazlığı temsil etmektedir.
