Geleceğin Fabrikası ve Yeni İşgücü

Geleceğin Fabrikası ve Yeni İşgücü

Gürcan Banger

Geleceğin fabrikasında işgücünün mevcut beceri ve yeteneklerine yenilerinin eklenmesi gerekecek. Bazılarının iyileştirilmesi ihtiyacı doğarken, kimileri artık bir özgeçmiş açısından değerli kabul edilmeyecek. En büyük değişim geçmiş bilgi ve deneyim birikimi yerine çeviklik, esneklik ve yeni şartlara hızlı uyum sağlama becerisinin tercih edilmesi yönünde oluşacak. Buna enformasyona dayalı hızlı karar üretme ve problem çözme becerilerini de ekleyebiliriz. Diğer yandan günümüzde de ilgi görmeye devam eden malzeme ve süreç bilgisi hâlâ önemli olmayı sürdürecek.

Yukarıdaki kısa ve basit özetlemenin ardından geleceğin fabrikasındaki işgücünün istenen beceri ve yeteneklerine daha yoğun olarak odaklanabiliriz. Yeni işgücü becerilerini iki ana kategoride ele alabiliriz. Birinci kategori teknik ve kişisel gelişim becerileri olarak ikiye ayrılacak. İkinci kategori ise birinci kategoriyi zorunlu, önemli ve yararlı (tercih edilir) olarak üçe bölecek biçimde olacak. Geleceği fabrikasının öne çıkan teknolojik nitelikleri birinci kategoride yer alacak olan becerilerin belirlenmesinde önemlidir. Bunların yalın üretim felsefesi üzerine oturtulmuş Nesnelerin İnterneti (Endüstriye İnternet), öğrenen makineler, yapay zekâlı robotlar, genelde siber-fiziksel sistemler olduğunu biliyoruz. Bu sayılanlar yeni beceriler arasında bilişim – iletişim teknolojilerinin (BİT), büyük veri ve analitiklerin, bir bütün olarak süreç olgusunun (süreçleri anlamanın ve iyileştirmenin) önemli olacağını gösteriyor. İkinci kategoriyi oluşturan önem ve öncelikler konusu ise geleceğin fabrikasının (dolayısıyla geleceğin işletmesinin) beklentisi olan işe girişte bulunması gereken (zorunlu) ve daha sonra geliştirilmesi beklenen (önemli ve yararlı) bilgi ve becerilerdir.

Burada bir noktaya açıklık getirmemiz gerekir. Geleceğin fabrikasında yeni işgücünden söz ederken, günümüzün düşük becerili mavi yakalı veya sadece yönetsel becerilere sahip beyaz yakalı dışında yeni türde bir insan kaynağı anlatılmak isteniyor. Söz konusu yeni işgücü, fiziksel olarak doğrudan veya sanal olarak dolaylı biçimde (uzaktan) üretim süreçlerinin içinde yer alacak olan nitelikli çalışanlardır. Bu kişiler yukarıda sayılan teknolojileri (siber-fiziksel sistemleri) kullanacak, yönetecek veya denetleyecek biçimde çalışırlar. Özetle; yeni işgücü kavramı ile yeni çağın yüksek nitelikli çalışanlarından söz ediliyor.

Teknik Bilgi ve Beceriler
Önce teknik alandaki zorunlu bilgi ve becerilere göz atalım. Bu alt kategoride ihtiyaç duyulacak çalışan bilgi ve becerileri arasında ilk elde bilişim, iletişim ve İnternet’i sayabiliriz. Yeni fabrikada veri toplama ve işleme birincil önemde süreçler arasındadır. Bu nedenle veri ve enformasyon işleme ile bunları yorumlama ve değerlendirmeye yönelik teknikler ve araçlar (analitikler) geleceğin fabrikasının önemli fonksiyonlarından birisidir. Fabrika çalışanı kendi iş (pozisyon) tanımı çerçevesinde veri işleme ve analitikler konusunda donanımlı olmalıdır. Veri işleme ve analitiklerin altyapısı istatistik yöntem, teknik ve araçlardır. Fabrika içinde üretilen veri ve enformasyonun yorumlanması ve değerlendirilmesi için istatistik disiplini konusunda bilgi ve deneyime sahip olmak gerekir.

Geleceğin fabrikası yeni teknolojik gelişmelere bağlı olarak günümüzde var olandan daha farklı örgütsel yapılanmaya ve süreçlere –genelde söylediğimizde yeni ve farklı iş modellerine– sahip olacak. Dolayısıyla nitelikli çalışanın süreçlerin oluşturulması, yürütülmesi ve denetlenmesi konusunda yetkinliklerle donanmış olması beklenir. Çünkü yeni teknolojik ortam ve şartlar altında süreç geliştirme ve iyileştirme, gelecekte halen olduğundan daha büyük öneme sahip olacak.

Yeni fabrikada personel öğrenen makineler, robotlar ve diğer siber-fiziksel sistemlerle birlikte çalışacak. Bu durum; zorunlu, teknik alt kategoride bulunan becerilerden bir başkasının, yani insan-makine arayüzünde çalışmanın hem işbirliği ve ortak performans hem de iş sağlığı, iş güvenliği ve ergonomi açısından önemini yükseltiyor. Geleceğin fabrikasında akıllı ve iletişebilir makine ve cihazlar insan çalışanın birincil yardımcısı olacak.

Kısaca teknik beceri ve yetkinliklerin önemli bulunacak olanlarına (önemli teknik alt kategoriye) göz atalım. Bu başlık altında bilgi yönetimini sayabiliriz. Yeni fabrikanın çalışma biçimi takım odaklı olacağından, her takımın farklı disiplinlerdeki kişilerden olması öngörüldüğünden yeni işgücünün yeni teknolojiler ve örgütsel yapıla konusunda bilgi sahibi olması beklenecek. Kişisel teknik birikimin ise farklı disiplinlerden kaynaklanan bilgi ve deneyimden kaynaklanması istenecek. Geleceğin fabrikasının (dolayısıyla işletmesinin) en önemli özelliklerinden birisi ileri teknolojinin katkılarıyla yeni süreç oluşturma ve mevcut olanları geliştirmedir. Bu nedenle nitelikli çalışanların imalat faaliyetleri ve süreçleri konusunda alana ve sürece özgü bilgiyle donanmış olmaları istenecek. Yeni fabrikanın ana eksenini Endüstriyel İnternet ve Nesnelerin İnterneti olarak isimlendirilen teknolojiler oluşturacağına göre işletmenin en önemli konularından birisi bilişim – iletişim (BİT) güvenliği ve veri koruma olacak. Bu nedenle yeni işgücünün önemli teknik niteliklerinden birisi bu alanla ilgili olacak.

Bilindiği gibi; yeni işgücünün beceri yetkinliklerini teknik ve kişisel gelişim olmak üzere birinci kategori ile zorunlu, önemli ve yararlı şeklinde ikinci kategoride sınıflandırmıştık. Teknik yararlı beceri ve yetkinlikler alt kategorisinde sayabileceklerimizin arasında bilgisayar programlama ve yazılım konusu gelir. Gene bu başlık altında; fabrikada yer alan teknolojiler hakkında özelleşmiş bilgi birikimi, ergonomi üzerine farkındalık ile çalışanın kendi iş ve pozisyon tanımları ile ilgili yasal mevzuat hakkında temel bilgilenme yararlı olacağı düşünülen konulardır.

Kişisel Gelişim: Kişisel Beceri ve Yetkinlikler

Yeni işgücü için kişisel gelişim başlığı altında ele alınacak özellikler arasında kişinin kendini geliştirme istekliliği, kişisel eğitimine verdiği önem ve değer, işletme kültürünü benimsemesi, değişime karşı duruşu ve yeni şartları kavrayıp uyum sağlaması, iletişim yeteneği ve takım çalışmasına ilişkin becerileri gibi konular yer alır. Çalışanın kendini yönetebilmesi, başta zaman olmak üzere kaynakları etkili ve verimli kullanması istenen zorunlu özelliklerden birisidir. Yeni fabrikanın değişen teknoloji ve pazar şartları ile birlikte sürekli biçimde hızlı değişim eşiğinde olması nedeniyle çalışanın da esnek, çevik ve çabuk uyum gösterebilir olması istenecek. Değişime hızlı uyum geleceğin fabrikasının bir bütün olarak vazgeçilemez özelliğidir.

Daha önce sözü edildiği gibi; yeni fabrikanın iş modelinin en önemli unsurlarından birisi takımlar ve takım çalışmasıdır. Bu nedenle her çalışan kısa veya uzun süreli olarak bir takımda yer alacak. Bu da kişinin takım çalışması yetkinliklerinin gelişmiş olmasını gerektiriyor. Takım çalışması ise işbirliği, ortak çalışma, eklemlenmiş biçimde birlikte üretme anlamına geliyor. Takım dışa karşı bir bütün olarak performans sergilerken içeride uyumu ve dayanışmayı sağlamak zorunda. Takımla ilgili performansın ve başarının sırları arasında iletişim becerileri ile kişisel sosyal nitelikler yüksek önem taşıyor.

Kişisel gelişim ile ilgili olarak önemli şeklinde nitelenen alt kategoriye göz atalım. Geleceğin fabrikasını var eden ana unsur bilim ve teknolojideki önemli ilerlemelerdir. Ama ne yazık ki pek çok iş sahibi ve yönetici gibi çalışanların da bir kısmı teknolojinin neden olduğu bu değişimi görmekte zorlanırlar. Hatta bunlardan bazıları çeşitli alışkanlıklar ve korkular nedeniyle eski düzenin savunucusu olarak davranır. Yeni işgücünün kişisel gelişim kategorisindeki özelliklerinden birisi çalışanın yeni teknolojilere olan güveni ve inancıdır. Bu güven ve inanç olmaksızın yol almak mümkün olmayabilir. Diğer yandan teknolojinin varlığı, süreçlerin oluşturulmuş ve çalışıyor olması fabrikanın toplam performansını ve başarısını garanti altına almaz. Teknolojinin varlığına ek olarak çalışanların sürekli iyileştirme ve yaşam boyu öğrenme konusunda kişisel olarak istekli ve donanımlı olmaları beklenir.