Gelecek: Ne Kadar Yakın, Ne Kadar Uzak?
Gürcan Banger
BİR
Gelecek… Bazı durumlarda bir dakika kadar yakın ya da çok sayıda yıllar kadar uzak… Ne uzaklıkta olursa olsun; onun getireceği meydan okumalara, risklere, tehditlere ve fırsatlara hazırlıklı olmak gerekmez mi?
Küresel Yönelimler
Küresel yönelimler (trendler), geleceğimizin nasıl şekilleneceğinde etkili oluyor. Bu şekillenmelerde çok sayıda farklı yönelim ve bunların karmaşık bileşmeleri öne çıkıyor. Bizi, ailemizi, kuruluşumuzu ve pazarımızı etkileyecek yönelimler bunlar… Gelecekteki ekonomik ve sosyal başarılarımızı bu yönelimleri ne denli anladığımız belirleyecek.
Geleceğe uzanan süreçte “normal” olarak isimlendirdiğimiz ölçüler, kurallar ve standartlar bir kez daha değişecek. Karmaşık ve gerçek zamanlı değişimler, özellikle iş alanında “21’inci yüzyılın normali” olacak. Bu bağlamda tedarik zincirlerinin, değer ağlarının, iş modellerinin, çalışma biçimlerinin ve yeni küresel pazarların anahtarı teknoloji olacak.
Teknoloji
Yeni teknolojilerin ağırlık kazandığı alanlar olarak uygulamalı yapay zekâyı, çok hızlı optik ağları, kablosuz sistemleri, akıllı ajanları (bizim yerimize küçük ölçekli işlerimizi yapan akıllı araçları) ve gerçek zamanlı iletişimi göreceğiz. Teknolojinin önümüze koyduğu bu yeniliklerden verimli ve etkili yararlanabilmek için çekirdek uzmanlıklarımızı, stratejik konumlandırmamızı ve kurumsal kimliğimizi belirleyip kendimizi (kuruluşumuzu, şirketimizi) geliştirmemiz gerekiyor.
Geleceğe uzanan süreçte bilişim ve iletişim teknolojileri (BT) tabanlı müşteri hizmetleri öne çıkacak. Burada rekabetçiliği sağlayacak dört ana unsur var: Hız, bağlantılılık, inovasyon ve kalite.
Gerçek zamanlı kablosuz iletişim, rekabeti adeta patlatacak. Bu çerçevede fiyatlar, anın şartlarına göre değişerek yüksek oranda esnek olacak. Anlık fiyatlandırma ile birlikte pazarlar, daha akışkan, esnek, kişiselleşmiş, dinamik ve sayısal ödemeli hale dönüşecek. Geleceğin cüzdanı, bir akıllı kablosuz medya uygulaması veya bir işlem portali ya da bir kişisel bilgisayar veya bir iletişim cihazı olacak.
Elektronik İş
Ufkumuzdaki gelecekte her iş, doğası gereği e-iş (elektronik iş) olmaya aday… Yazılım ajanları ve avatarları önemli görevler üstlenecek; aradığımızı bulmakta bize yardımcı olacaklar. Gene bu süreçte tedarik zinciri ve iş kavramı değişecek. Sanal tedarik zincirleri gelişip yaygınlaşacak. Sanal tedarik zinciri sağlayıcılar çoğalacak.
Geleceğin önemli değişimlerden birisi kablosuz iletişim alanında gerçekleşecek. Kablosuz devrim, yeni yaşam tarzlarına yol açacak. Bilgi yönetimi, kurumsal kaynak planlama, akıllı portallar, işbirliği içinde çalışma alanları, akıllı medya ve İnternet bütünleşecek; bu çerçevede uygulamalar yaygınlaşacak. Güvenlik, müşteriler başta olmak üzere herkesin ana konularından birisi olacak.
Geleceğin Sosyolojisi
Günümüzde dünyanın zenginlikleri, artık yaşlanmış olan 1946-1964 Kuşağı’nın elinde. Bunlar, 1945 sonrasındaki Bebek Patlaması (Baby Boom) döneminin artık yaşlanmış olan çocukları… Yaşlı kuşak ile 1960-1980 döneminin X Kuşağı ve 1980-2000 döneminin Y Kuşağı (Milenyum Kuşağı) arasındaki “Yaş Savaşları” hiç kuşkusuz, geleceğin şekillenmesinde etkili olacak.
Gelecekte farklı değerlerden ve yaşam tarzlarından oluşan çokkültürlü bir dünya, bugüne oranla daha baskın olacak. Kültürel çeşitlilik ve farklılık, küresel yaşamın ana eksenlerinden birisi olacak gibi… Bu arada; Çin, dünyanın en büyük pazarı olmaya aday.
Yeni Liderlik
Geleceğin liderleri, daha önce karşılaşılmamış bilinmeyenlerden oluşan karmaşık sorunlarla uğraşacaklar. Bu bağlamda yetenek için rekabet, hızlı değişimi yönetebilmek ve gerçek zamanlı çevikliği başarmak, geleceğin en önemli sorunları arasında yer alacak.
Bugüne oranla farklılıklara ve çeşitliliğe sahip olmasını öngördüğümüz gelecek, yeni liderlik yaklaşımlarını gerektiriyor. Yeni liderlik yaklaşımları, yepyeni yönetim kültürlerine işaret ediyor. Yönetişim gibi demokratik tarzların başarılamaması durumunda despotik ve hegemonik liderlik tarzlarına geri düşebiliriz.
Yeni Pazarlar, Yeni Müşteriler
Tümüyle reel talebe (siparişe) dayalı akışkan bir pazarda gerçek zamanlı müşteriler göreceğiz. Her demografik katmanından olabilen bu müşterilerin; yüksek hizmet beklentileri, hızlı temel bilgi talepleri, en iyi şartlarda satın alma istekleri ve anında (şimdi) teslim beklentileri olacak.
Telekom hizmetleri, İnternet’in etkisiyle tümüyle değişecek. Telekomun maliyet duyarlılığı ve İnternet’in esnekliği, telekom alanında inovasyonlara hız verecek. Kablosuz 4G ve 5G gibi sistemler, küresel pazarlar için İnternet’li zengin multimedya olanakları sunacak.
Bireyin her ortamında (örneğin evinde, arabasında, ofisinde, hatta giysisinde) çok fonksiyonlu kişisel portalı olacak. Çevik ev akıllı iş ortamları; zengin, etkileşimli ve çok duyargalı (sensörlü) biçimde 7×24 hizmet verecek. Herkesin müşteri, tedarikçi veya rakip olabildiği yeni dünyada müşterilerin tercihlerini hız, değer (tatmin düzeyi), kalite ve maliyet belirleyecek.
Video etkileşimli multimedya, her ortamda bulunacak. Yeni nesil İnternet; eğlence, perakende ticaret, sağlık ve eğitim gibi endüstrileri etkileyecek. Yeni nesil İnternet; telefon ve video hizmetlerini etkileşimli ve (beş duyu ile) “hissedilebilir” hale getirecek. Ses, görüntü vb tanıma sistemleri de dâhil olmak üzere İnternet tabanlı taşıtlar olacak.
İKİ
Geleceğe şu an durduğumuz noktadan (şartlardan) bakıyoruz. Hiç kuşkusuz; bugünden öngörmediğimiz kırılmalar olabilir. Gelecek projeksiyonu olarak belirlediğimiz yörünge değişebilir. Ama geleceği öngörmeye ve mümkünse tasarlamaya çalışmazsak muhtemelen bundan kayıplarımız olacak. Bizi geleceğe ulaştıracak yolu tarif edemiyorsak bile; bu yolu algılamaya ve anlamaya çalışmamız gerekiyor.
Gen Teknolojisi ve Sağlık
İnsan dâhil olmak üzere canlı yaşamın kalıtımsal (genomik) özelliklerinin tanımasının henüz başındayız. Gelecekte; sağlık başta olmak üzere canlı yaşamına ilişkin bilimlerde önemli gelişmeler sağlanacak. İnsan performansının artırılması en önemli pazarlardan birini oluşturacak. Bu bağlamda tıp ve sağlık gündeminin konuları arasında yapay doku ve organizmalar, sibernetik iyileştirmeler, hücresel onarım sistemleri, akıllı biyomekanik robot(çuk)lar, biyoyonga implantları, sinir hücrelerinde dolaşabilen biyo nano robot(çuk)lar ve biyoteknoloji yazılımları ağırlıkla yer alacak.
Ufkumuzdaki gelecekte insanlığın tanık olacağı konulardan bir tanesi, kişiselleştirilmiş ilaç için DNA temelli mühendislik hizmetleri olacak. Aynı çerçevede olmak üzere talep (sipariş) üzerine organ üretimi; ağ ortamında sağlık bilişimi; telesağlık ve teletıp ağları; bilişim – iletişim teknolojileri (BT), ağ, biyoteknoloji ve iletişimin birbirine eklemlenmesi ile yeni iş modelleri dünyanın gündeminde olacak.
Nanoteknoloji
Bilindiği gibi; bitki ve hayvanların köken, dağılım, yapı, gelişim, büyüme ve üremelerini inceleyen bilim dalına biyoloji adını veriyoruz. Geleceğe uzanan zaman diliminde biyolojinin yıldızının her geçen gün daha fazla parladığını görüyoruz. Biyolojinin başka bilim ve teknoloji dalları ile işbirliği yeni gelişmelere vesile olmaya başladı bile…
Nanoteknoloji, son yılların önemli sözcüklerinden birisi… Nanoteknoloji, maddenin atom seviyesinde işlenmesi, yönetilmesi ve denetlenmesi ile ilgili bir bilim dalı… Önümüzdeki dönemde biyoloji ve nanoteknolojinin işbirliği halinde pek çok yeni buluşa ve uygulamalı gelişmeye yol vereceğini göreceğiz. Bu bağlamda nanoteknoloji ile biyo-moleküler robotlar; kendiliğinden birleşebilen akıllı malzemeler; nano elektrik / elektronik devreleri; nano makineler; nano medikal cihazlar; enerji, sağlık ve gıda üretiminde büyük ilerlemeler; büyük güce sahip ama çok düşük maliyetli yeni aygıtlar olacak.
TV, bilgisayar, telefon ve İnternet ile bütünleşmiş organik bir motoru olan araba çok uzaklarda değil. Beyni yedekleyip, daha sonra geri getirebilecek nöral (sinirsel) biyoyongalar tasarlanıyor. Elektronik olarak programlanabilen biyoyongalar tıbbi teşhisten biyomantıksal programlamaya kadar çeşitli uygulamalar sunmaya başladı. Sanki ikili aritmetiğin 0-1 darboğazından kurtulmak üzereyiz.
Robotlar
Geleceğinizde bir robot var mı? Evinizde, ofisinizde, fabrikanızda en az bir robot olacak. En küçük bedensel parçaları dahi rasyonel biçimde hareket ettirebilen yapay kaslar üzerinde çalışılıyor. Robot ev hayvanları, yapay arkadaşlar… Bu konuda yola çıkıldı bile… Sony firması Aibo adını verdiği bir robot köpeği tanıttı bile…
Yeni robotlar, mekanik olmaktan ziyade biyolojik olacaklar: Nano robotlar, akıllı mikroplar, hibrid siborglar… Tüm yaşam alanlarında insan ile doğa arasında ortak yaşam kültürüne sahip ve eğitilebilen tümleşik yapay yaratıklar göreceğiz.
Sağlık ve Gen Pazarı
Sağlık, bireyin kalıtımsal özellikleri konusunda uzmanlaşmış küresel şirketlerin eline geçecek. İnsanlar, İnternet üzerinden DNA’larını pazarlayacaklar. İleri zekâ, atletik yetenek, teknik ve sanatsal beceriler, kalıtsal özellikler bazında açık pazara meta olacak.
Tedavi amaçlı çok boyutlu klonlama yaygınlaşacak. Uzun yaşam özlemi, çok büyük yeni pazarlara yol verecek.
Fikri Mülkiyet
Fikri mülkiyet; herhangi bir zihinsel çalışmanın sonuçları üzerinde her türlü kullanım hakkının mülkiyeti demektir. Uygulamada kullanılan fikri mülkiyet türleri arasında patent, faydalı model, coğrafi işaret vb sayılabilir. Fikri mülkiyet, bilginin üretim süreçlerinde bir faktör olarak daha fazla yer almaya başlaması ile birlikte önem kazanan bir konudur.
Ufkumuzdaki gelecekte fikri mülkiyet, çeşitlilik ve miktar olarak çoğalıp yaygınlaşacak. Fikri mülkiyet hırsızlıkları artacak. Fikri mülkiyet güvenliği, çok daha önemli bir sorun olacak.
Yeni Canlı Türü
Biyoloji ve nanoteknolojinin işbirliği, yeni bir canlı türü (ya da türleri) oluşturmaya doğru ilerliyor. Çok yakın olmasa da; gelecekte sentetik (yapay) olarak insan tarafından yaratılmış (doğal olmayan) tür örnekleri görmemiz mümkün…
Belki de; uzak geleceğin çatışmaları, doğal türlerle yeni sentetik türler arasında olacak. Yeni sentetik tür yaratma fikrini heyecan verici bulanlar olduğu kadar inançları ve kültürel değerleri açısından buna karşı çıkanlar da var. Görünen o ki; doğal ve yapay türler kendi aralarında çatışmaya başlamadan çok önce; insanlar kendi aralarında çatışmak için yeni bir konu bulmuş gibiler…
Gündemin Konuları
Uzak geleceğin konuları var. Ama daha yakınımızda (belki uzak geleceğe taşınmamıza engel olabilecek) başka güncel gelişmeler var. Örneğin küresel ısınma, canlı yaşamını ve dünyayı ciddi biçimde tehdit ediyor. Enerjiyle ilgili problemlerimiz mevcut.
Aşırı tüketmek için aşırı üretme güdüleri, dünyanın kaynaklarını hızla tüketmemize neden oluyor. Şimdilik görünen o ki; başka dünya yok. Tükenmenin cevabı, sanki sürdürülebilirliği daha fazla öne çıkarmamızda…
Son söz: Belki bir başka yazı ya da sunuda ele alınabilecek bir konu var aklımda. Bizimkine benzemeyen “paralel dünyalar”… Heyecan verici…
* * *
