Liderlik Becerileri
Gürcan Banger
Bir sistemi anlamanın ve açıklamanın yolu, öncelikle (fiziksel olarak ya da zihnen) onu parçalarına ayırıp bileşenleri ve ilişkileri analiz etmektir. Bu tekniği liderlik konusuna uyguladığımızda karşımızda dört unsur çıkıyor. Birincisi; liderin kendisi, bir başka deyişle benlik özellikleridir. İkinci sırada; liderin birlikte olduğu ve işbirliği yaptığı diğer kişiler ile liderin bunlarla ilişkileri gelir. Üçüncü parça, lider ve işbirlikçilerinin yer aldığı bütünsel ortam yani liderliğe konu olan bütünsel sistemdir. Sonuncu parça ise ulaşılmaya ve başarılmaya çalışılan hedeftir. Özetlersek; liderlik olgusu lider, işbirlikçiler, sistem ve hedef olmak üzere dört parçadan ile bunların etkileşimlerinden oluşur. Bu parçaların tanınıp bilinmesi önemlidir çünkü liderlik için gerekli beceriler bu parçalarla bağlantılı olarak ortaya çıkar. Ayrıca bu durum, liderliğin geliştirilmesi sürecini de etkiler ve/veya belirler.
Beceriler
Liderin benlik özellikleri, ilgili ortamda kendisini nasıl ifade ettiğini ve konumlandırdığını belirler. Benlik becerileri, liderin kendisini yönetmesi ve kendisine liderlik yapması ile ilgili özelliklerdir. ‘Özliderlik’ olarak özetleyebileceğimiz bu beceriler sayesinde kişi istenen sonuca ulaşabilmek uygun davranış ve odaklanmayı seçebilir.
Liderlik sisteminin ikinci parçası işbirlikçiler (sürece katılanlar) ve liderin bunlarla olan ilişkileridir. Dolayısıyla liderlik için gerekli olan ikinci bölüm özellikler ilişkisel becerilerdir. İlişki kurabilme becerileri diğer kişileri anlamayı, motive etmeyi ve onlarla sağlıklı iletişim kurabilmeyi sağlar. Bu tür beceriler sayesinde lider, başka insanların dünyasına girebilme ve bu dünyayı tanıma, onlarla uyumlu ilişki kurabilme yeteneğine kavuşur. Aynı zamanda diğer bireylerin, birlikte yer aldıkları sisteme (ortama) ilişkin amaçları ve sorunları tanımasında kılavuzluk yapar. Liderler çevrelerini etkileyerek geliştirdikleri vizyona erişilmesini ve gerekli görevlerin yerine getirilmesini sağlamaya çalışırlar. Bu nedenle ilişkisel beceriler liderlik için vazgeçilmez önemdeki nitelikler arasındadır.
Eğer bir değişimden söz ediyorsak ‘daha iyi’ bir gelecek hayali var demektir. Bu hayal ise bir gelecek tasarımını gerektirir. Geleceğe ulaşmanın yolu ise bu konuda stratejiler geliştirmektir. Bu nedenle liderlik sisteminin hedef bileşeni, liderin stratejik düşünme becerileri ile çok yakından ilişkilidir. Bu tür beceriler sayesinde amaçların ve hedeflerin belirlenmesi ve bunlara ulaşılacak yolun başkalarına aktarılmak üzere tasarlanması mümkün olur. Liderin stratejik düşünme becerileri ile mevcut durumun doğru tespiti ve değerlendirilmesi mümkün olur. Ardından yeni gelecek için bir tasarım ve bu geleceğe ulaşmak için yol, yöntem, teknik ve kaynaklar oluşturulur. Bu durum liderin strateji, stratejik planlama ve stratejik yönetim gibi ilgili konularda donanmış olmasını gerektirir.
Eğer bir sistemden ve burada liderlik etme konusundan söz ediyorsak bu durumda liderin sistemli düşünme becerilerinin gelişmiş olması gereğinden vazgeçilemez. Liderin sistemli düşünme becerileri, ona kendisinin, işbirlikçilerinin, aralarındaki ilişkilerin ve hedeflerin bir bütün olarak yer aldığı ve işlediği ortamı anlama ve açıklama yetkinliğini verir. Sistemli düşünme etkili problem çözmenin en önemli gereklerinden birisidir. Aynı zamanda etkili ve verimli takımlar (ekipler) oluşturma yeteneğini sağlar. Sistemi düşünme becerileri sayesinde uygulamaya yönelik somut yollar ve çözümler geliştirebilmek, yetkinleşmiş bir liderliğin belirtisidir.
Özetleyelim. Liderlik kişinin benlik, ilişki, stratejik ve sistemli düşünme becerileri ve bunları geliştirmesi ile ilgili bir niteliktir. Hiç kimse kartvizitinde ‘lider’ yazılı diye veya bir bürokratik pozisyona atandığı (hatta seçildiği) için lider olmaz. Liderlik, ‘kişilerin ait olmak isteyeceği bir dünya’ vizyonunu kurma ve bunu ileterek paylaşılmasını sağlama yeteneğidir.
