Liderlik ve Yöneticilik

Gürcan Banger

Bir lider yöneticinin, kısa öyküsü ile başlayayım. Jack Welch, 1981’de GE’nin başına geldiği sırada herkes işlerin yolunda gittiğine inanıyordu. Welch ise yeni iş fikirlerine ihtiyaç olduğu kanaatindeydi. Bu nedenle şirket içinden veya dışından bulabildiği tüm iyi fikirleri edinmek ve onlardan yararlanmak için üstün bir gayret gösterdi. Gerçekten 1980’li yılların başı, tüm dünyada ciddi bir değişim ve dönüşümün gerçekleştiği yıllar oldu. Welch’in kaynağı ne olursa olsun iyi fikre verdiği önem, GE’nin üstün çıkışı ile kendisinin haklı ününü sağladı.

Ne yazık ki; Welch ile GE’nin 1980’li yılların başında yakaladığı noktadan uzaklardayız. İyi fikre sahip olabilmek için gerekli mekanizmalarımız yok. Hâlâ fikirlerin değerini, o fikri beyan eden kişinin makamına göre değerlendirmeye devam ediyoruz. Birilerinin bizim yerimize düşünüp yapmasını bekliyoruz. Düşünmenin ve fikir üretmenin önemli bir iş olduğunu kavrayamadık. Ortalamadan ayrılmalar ve olası aykırılıklar nedeniyle fikir üretenleri ise potansiyel zararlı olarak görmeye devam ediyoruz.

Hâlbuki sertleşen dünya koşullarında iyi fikirlere olan ihtiyacımız her an artıyor. Önceden hazırladığımız ağır ve hantal talimatlarla kuşkulu uzun dönem planları yerine esnek, çevik ve hızlı karar verip hareket eden kuruluşlara ihtiyacımız var. Bu süreçte geleceğin tohumları, iyi fikirler tarlalarında yeşerecek. Bu konuda en yakıcı nokta, fikir üretimi için zihnin nasıl eğitilmesi gerektiği ile fikrin kaynağında bulunan ilkelerin neler olduğu ve bunların nasıl yönetileceğidir.

Lider veya Yönetici

İşletmedeki herkes, ne lider ne de yönetici olmak durumundadır. Ama şirketin iyi yöneticisi, lider olmak zorundadır. Bu yönüyle iyi yönetici, uzak görüşe sahiptir; takım kaptanıdır; uzlaşma yaratmaya yönelimlidir ve sistemi oluşturan tek tek ağaçlar kadar, ormanı bir bütün olarak görme becerisine sahiptir.

Kalite yönetimi, danışmanlık ve kurumsal yönetim türünde kitaplar, liderlik konusunda sayısız özellikleri dile getirirler. Her özellik belirtiminin altında çok sayıda farklı kavram ve içerik yer alır. Bu tanımlamalar ve öneriler, aşırı konsantre olmaları nedeniyle çoğunlukla zor anlaşılırlar ve uygulanma şansları da düşük olur. Diğer yandan, bir kişisel gelişim kitabında bulunanlara oranla daha basit sözcüklerle tanımlanış bazı liderlik ve dolayısıyla iyi yöneticilik düsturları verilebilir.

Örneğin lider özellikli iyi yönetici, kararlarını ve seçimlerini şans üzerine kurgulamaz. Olayların, şimdiye kadar kendisini şanslı bulmasını sağlayacak biçimde gelişmiş olması, bundan sonra fırsatlar ve tehditler karşısında o denli şanslı olacağını göstermez. Lider, başarısızlıklar için bahane aramaktan ya da başkalarının bahanelerini dinlemekten daha çok, bu durumu oluşturan nedenleri bulmaya çalışır. Başarısızlığa neden olacak kaynakları önceden belirlemeye çalışarak hatanın ve başarısızlığın önünü almayı dener. Başarısızlığın nedenlerini araştırırken, işletme içindeki kişileri gereksiz yere karşı karşıya getirip ulaşmaz çatışma yaratmamaya özen gösterir.

Lider Yönetici

Lider yönetici; her gördüğüne, duyduğuna ve söylenene körü körüne inanmaz. Öfkeyle kararlar almaya kalkmaz. Kendi ruhsal sorunlarını işe yansıtmamaya özen gösterir. İşletme içinden birisini değerlendirirken, onun kendisi hakkında söyledikleri kadar başkaları hakkında söylediklerini de dikkate alır.

Lider yönetici, işletme içinde dedikoduya izin vermez. Karalama düzeyine varan eleştirilerin arkasındaki nedenleri anlamak ister. İş toplantılarının bir muhabbet meclisi olmadığının farkında ve bilincindedir. Deneyimli kişilerin önerilerine kulak verir; son kararı yeterli araştırma ve danışma yaptıktan sonra oluşturur. Genel kültürden daha fazla, uzmanlığa değer verir.

Lider yönetici, bir sorunu incelemek ve çözmek amacıyla yapılan bir toplantı sonrasında katılanların kendilerini nasıl hissettiklerini anlamak ister. Bilir ki; toplantı sonucunda oluşmuş düşük moral, beraberinde çözümsüzlüğü getirir. Böyle bir durum oluşuyorsa gerekli önlemleri alır. Lider yöneticinin en büyük özelliği, onu işletme içinde değişimin tohumu yapacak olan, her rüzgâra göre dümen kullanma becerisidir. Bu özelliğini geliştirmek için çaba gösterir.

Bitirirken

Liderlik konusundaki çalışmaları ile tanınan ABD’li danışman ve yazar Warren Bennis (1925-2014) bu konuda şunları söylüyor: “Yönetmek, insanlara yapılması gerekeni yaptırmaktır. Liderlik insanların yapılması gerekeni yapmak istemelerini sağlamaktır. Yöneticiler iter. Liderler ise çeker. Yöneticiler emir verir. Liderler iletişim kurar.” Şunları ilave ediyor: “Liderler doğru işi yapan kişilerdir; yöneticiler işleri doğru yapanlardır.”