Nesnelerin İnterneti – 3
Gürcan Banger
Nesnelerin İnterneti (Nİ), insanlar ve makineler arası veri ve enformasyon iletişimini sağlar. Örneğin bu ağa bağlı bir tezgâh; kapalı veya açık olduğunu, arıza durumunu, bakım ihtiyacını, malzeme yokluğunu, yüklenmiş işin tamamlandığını sistemin ilgili unsurlarına bildirebilir. Bir insan üzerindeki sensörler onun sağlık durumunu ortaya koyan gösterge ilgilerini iletebilir. Nesnelerin İnterneti ve sensörlerin varlığı olmadan bu tür bilgilere erişmek zordur veya zaman ister. Söz konusu bir makine ise cihazın işleyiş durumunu gözlemek için bir operatöre ihtiyaç duyulur.
Teknolojinin geldiği noktada bir işletmedeki ısıtma, havalandırma ve iklimlendirme için kullanılan cihazları bir ağa ilişkilendirerek sensörlerden alınan verilere bağlı olarak bunların optimal düzeyde çalıştırılmaları mümkündür. Böylece bir yandan gerekli yaşama ve çalışma şartları yaratılırken aynı zamanda verimsiz kullanım önlenecek ve maliyet düşümü sağlanacaktır. Bir işletmenin ulaşım ve taşıma amaçlarıyla kullandığı taşıtlar veya fabrika ortamında depolama ve yer değiştirme için yararlandığı forklift adı verilen araçlar söz konusu olduğunda, bunların Nİ ağına bağlantıları yoluyla GPS sayesinde konum, yön ve hareketlerini uzaktan belirlemek mümkün olacak. Giysi, gözlük, saat, baret gibi giyilebilir teknoloji ürünleri kullanan çalışanların işletme içindeki yerlerinin saptanması ve kendileriyle iletişim kurulması kolaylaşacak.
Nesnelerin İnterneti (Nİ) olgusunun iş alanındaki en değerli katkısı işletmeyi tüm bileşenleri birbirine bağlantılı bir bütünsel sistem haline getirmesidir. Nİ, işletme içinde var olan yöneticiler, takımlar, çalışanlar, bilişim sistemleri, makineler, cihazlar, denetim panelleri, artifaktlar ve mekânları birbirine bağlayarak hız, çeviklik, esneklik ve uyumluluk sağlayan bir ‘dikey entegrasyon’ oluşturur. Benzer biçimde işletmenin ekosisteminde (tedarik zincirinde) mevcut olan diğer paydaşlarla sağladığı ‘yatay entegrasyon’ ve buna bağlı iletişim kolaylıkları ile kendi bünyesinde elde ettiği üstünlükleri kendi dışındaki dünyada da sürdürür.
Yukarıda özetlendiği şekilde ağ bağlantılı bir ortamda bir cihazın mevcut durumu işletme açısından görünürlük kazanacak. Böylece bir operatör herhangi bir cihaza uzaktan erişerek onu yönetmek ve denetlemek imkânını elde edecek. Endüstri 4.0 dönemindeki cihazların giderek daha fazla bölümünün yeni bilişim donanımı ve yapay zekâ içeren yazılımla geliştirilecek olduğunu düşündüğümüzde, Nesnelerin İnterneti (Nİ) bağlantılı kontrol ve otomasyonun hangi boyutlara erişeceğini kestirebiliriz. 20’nci yüzyılda kontrol ve otomasyon, makine ve cihaz bazında gerçekleşen özellikler oldu. Çok daha önce elle işletilen makinelere bilişim donanımı ve yazılımı eklenmesiyle örneğin CNC tezgâhlar daha az operatör müdahalesi ile işler hale dönüştü. Ama hâlâ malzemenin yerleştirilmesi, hazır ürünün tezgâhtan alınması, önceki kalıbın sökülüp yenisinin makineye yerleştirilmesi gibi işlemler manuel ve/veya zaman kaybına neden olan parçalı işler olarak yapılıyordu. Endüstri 4.0 ve Nİ sayesinde fabrikada yer alan tüm tezgâhlar, makineler, robotlar, konveyörler, fikstürler, artifaktlar ve diğer aletler bir bütün haline dönüşüyor. Böylece fabrika, kendi içinde bütünlüğü olan ve buna göre işleyen bir sisteme dönüşüyor. Kontrol ve otomasyon disiplinlerinin yeni ufku budur.
Küresel sanayi gelişmiş ülkelerden Güneydoğu Asya gibi yerlere göç ederken hedefinde ucuz işgücü vardı. Çünkü emek pek çok sektörde ürün ve hizmet maliyetinin büyük bölümünü oluşturur. Günümüzde Endüstri 4.0, Nesnelerin İnterneti, Endüstriyel İnternet vb. gibi teknolojik çözümlere yönelik arayışın nedeni aynı şekilde maliyet düşümü sağlama çabalarıdır. Bilimsel ve teknolojik gelişmeler böyle bir maliyet üstünlüğü sağlanabileceği konusunda iddialarda bulunmayı mümkün kılıyor. Satıcılar ve alıcılar olarak Nİ pazarının giderek ısınmasının arkasında işletmelerin maliyet düşürme çabaları var. Yeni ölçüm cihazları ve sensörler imalat sürecinde oluşan ölçümsel verileri Nİ üzerinden hızla iletebiliyor. Kaynak kullanımının iyileştirilmesinde, verimliliğin artırılmasında, bakım-onarım faaliyetlerinde, malzeme ihtiyaçlarının planlanmasında, müşteriye özel düşük hacimli ürün paketlerinin oluşturulmasında –ve daha pek çok konuda– Nİ’nin yarattığı imkân ve kolaylıklar var.
