Nesnelerin İnterneti – 5

Gürcan Banger

İşletmenin üretim alanında ya da diğer mekânlarda sensörler kullanılarak hangi veriler toplanacak? Elde edilen veriler dikey ve yatay olarak entegre olmuş hangi noktalara iletilecek? Bunların toplanma ve iletilme aralığı ne olacak? Özetle; sensörden söz ettiğimizde aynı zamanda bir yazılım işinden ve görevinden de söz etmiş oluruz. Diğer yandan aynı sensör –içinde gömülü veya yanına eklemlenmiş halde bulunduğu nesne ile birlikte– farklı işletmelerde birbirinden farklı uygulamalar içinde, farklı amaçları yerine getirecek biçimde kullanılabilir. Bu nedenle sensörü kullanan uygulama yazılımları tek tip veya standart olmayacak; ihtiyaca göre birbirinden farklılıklar gösterecektir. Nesnelerin İnterneti, sensörler ile ağa bağlı makineler ve cihazlar geçmişte olduğu gibi bir seferlik kurulup ‘sonsuza kadar’ aynı şekilde kullanılacak sistemler değildir. Hızlı değişen pazar yapısı ve müşteri profiline bağlı olarak öncelikle yazılım bazında değişiklikler gerekecektir. İşte bu nedenle yeni çağın işletmelerinin –ister kendi içlerinde ister dış kaynak kullanarak– bir yazılım geliştirme fonksiyonu olmak durumundadır.

20’nci yüzyılın son çeyreği ile birlikte veri, enformasyon ve bilgi miktarında ve çeşitliğinde eski dönemlere oranla yüksek ivmeli artış oldu. Geçmişte bilginin daha az olması yanında ona erişim de kolay değildi. Bilişim, iletişim, İnternet ve medya teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte izlenmesi zor bilgi yığınları oluşmaya başladı. Sensör teknolojilerindeki ilerlemeler ise bu yığınları kat be kat artırma potansiyelini oluşturuyor. Dolayısıyla Nesnelerin İnterneti (Nİ) konusunda dikkatli planlama yapmayan işletmelerin Nİ tarafından oluşturulan dev veri hacmi ve çeşitliliği altında boğulması sürpriz olmaz. Her sensör küçük miktarda veri toplasa bile büyükçe bir işletmedeki çok sayıdaki sensör dev veri yığınlarına neden olur. Bu nedenle işletmelerin veri sağanağını ölçeklenebilir ve makul maliyetle işlenebilir halde tutmak için veri toplama ve işleme (analitikler) konusunda bir stratejilerinin olması gerekir. Bu konuda “Büyük Veri ve Analitikler” olarak anılan (istatistik, veri tabanı, veri madenciliği ve yazılım gibi disiplinlerin üzerinde yükselen) teknolojilerin toplama, depolama ve işleme ihtiyaçlarına karşısında değerli katkıları olacaktır.

Hangi veriler toplanacak? Bir işletme öncelikle mevcut süreçleri ile ilintili olan verileri toplayacak. Maliyet ve teknolojik kapasite şartlarını hesaplayarak gelecekte kendisine yararlı olmasını öngördüğü verileri de toplamaya başlayabilir. Nİ mantığına uygun olarak bu tür verilerin depolanma yeri bulut bilişim ortamıdır. Burada veriler yanında bunları analiz edip işleyecek olan uygulama yazılımları da yer alır. Veri analiz ve işleme yazılımları işleme içindeki sistem, makine ve cihazlara gömülü (yerel) olarak bulunabildiği gibi, daha genel amaçlı olanlar İnternet üzerinden mobil cihazlarla erişime uygun biçimde bulut üzerinde depolanır.

İnternet üzerinde “Nesnelerin İnterneti (Nİ)” veya “Internet of Things (IoT)” ya da “Internet of Everything (IoE)” gibi sözcüklerle arama yaptığımızda giderek daha fazla sayıda firmanın konuyla ilgili ürün ve hizmet üretme yolunda olduğunu görürüz. Gerçekten Nİ pek çok üreticinin farklı ürün ve hizmetler sunduğu, çok sayıda kategoriden oluşan, karmaşık bir pazardır. Bir genelleme yaparak şu dört kategorinin öne çıktığını söyleyebiliriz: Genelde RFID esaslı haberleşen, makinelere gömülü olarak veya ayrı olarak pazarlanan sensörler; kısaca M2M (machine-to-machine) olarak isimlendirilen, makineler arası cihaz yönetim platformu; Nİ alanında hizmet ve çözüm sunanların yer aldığı platform ve Nİ tabanlı cihazların veri toplayıp iletmeleri amacına yönelik olarak hazırlanmış uygulama yazılımları platformu. Sanayinin pek çok alanında olduğu gibi Nİ konusunda da –en azından şimdilik– eksiksiz, anahtar teslimi çözüm sunan firmalar henüz yok. Bu tür çözümleri tek başına bir firmanın yapması yerine tercih edilecek muhtemel çözüm işbirlikleri ve proje ortaklıkları meydana getirmek olacaktır. Nİ kurmak veya bu yönlü dönüşüm yapmak isteyen bir işletmenin ilk adımı; gerekli ön çalışmayı yapmak, seçenekleri belirlemek, pazarın ve teknolojilerin şartlarını incelemek üzere (işletme içinden ve dışından) farklı disiplinlere sahip uzmanlardan oluşan bir çalışma takımı kurmak olmalıdır. Böylece Nİ kurulumunun veya dönüşümünün finansal boyutu, gerekli endüstri bilgi ve deneyim birikimi, işbirliği ve ortaklık seçenekleri ile çözüm çeşitliliği ortaya konulabilir.