Teknolojik Girişimcilik – 2
Gürcan Banger
Üniversiteler ve akademik araştırma merkezleri temel bilimler üzerinden ar-ge (araştırma – geliştirme) yaparak yeni bilgiler üretirler. Buradaki amaç yen, bilimsel bulgular ve bilgiler oluşturmaktır. Diğer yandan endüstriyel kurum ve kuruluşlar ise ar-ge alanında belli bir sonuç elde etmek üzere faaliyet gösterirler. Sınai işletmelerin ar-ge faaliyetlerinden beklentileri değer yaratmak (ürün, hizmet veya süreç oluşturmak) üzerine kurgulanmıştır.
Kurumsal büyüklüklerine ve ar-ge konusuna verdikleri öneme bağlı olarak; işletmelerde gerçekleşen ar-ge faaliyetleri temel araştırma, uygulamalı araştırma, geliştirme ve teknik hizmetler olmak üzere sınıflandırılabilir. Firmalar bu dört kalem ar-ge işlerinin tümünü bünyelerinde bulundurabildikleri gibi bazılarını işbirlikleri aracılığıyla dış kaynaktan tedarik ederler. Ar-ge’nin çeşitlenip derinleşmesi daha nitelikli ve karmaşık ürün, hizmet ve süreçlerin oluşmasına neden oluyor. Ar-ge fonksiyonuna bağlı olarak yaratılan karmaşık özellikli, yeni, inovatif ürün, hizmet ve süreçler bunlara ilişkin verilecek teknik hizmetler nitelikli eğitim – öğretim konusunu biteviye gündeme getiriyor. Özetle; ar-ge odaklı endüstriyel işletmeler için insan kaynağının sürekli olarak yeni bilgi ve becerilerle donatılmış halde tutulması ihtiyacı oluşuyor.
Teknolojik girişimcilik bağlamında söz konusu olan teknoloji; araçlar, mallar ve hizmetler üretmek için gerekli yol-yordam ve araçlar hakkındaki bilgi, deneyim ve kültür toplamını ifade eder. Teknoloji; araçlar ve yol-yordam üzerine uygulamaya yönelik kültür unsurlarından oluşan bir sistemi ifade eder. Teknik ise teknolojinin uygulanabilir bir unsurunu simgeler. Dolayısıyla teknolojik küme çok sayıda teknik içerir. Öngörülen amaca ulaşmak için bu tekniklerden yapılan seçkiye (kombine) ise teknolojik uyarlama adı verilir.
Teknik; üretime yönelik bir reçetedir. Basit olarak söylersek bir yemek tarifine benzer, fakat iş adımları ve kriterler –yemek tarifinden farklı olarak– kuşkuya ve farklı anlamaya imkân vermeyecek açıklık ve netlikte, ölçülebilir biçimde ifade edilir. Kurumsallaşmayı belgelendirme düzeyinde gerçekleştirmiş olan kuruluşlarda teknikler yazılı kültür halindedir. Ama kurumsal kültürün tamamını yazılı hale getirmek mümkün olmadığı gibi firmada kullanılan bit tekniğin tüm unsurları dokümante edilmiş olmayabilir. Örneğin bir kuruluşta bir kurumsal kültür unsurunun varlığını –yazılmamış olduğu halde– hissedersiniz. Buna ‘gizil veya gömülü kültür‘ diyebiliriz. Bu kültürü oluşturan enformasyon, ritüeller ve alışkanlıklar vardır ve oradadır. Teknoloji de –sonuçta bir kültür olması nedeniyle– buna benzer bir görünüm verebilir. Bunu gizil veya gömülü teknolojik kültür (veya teknolojik kültürel unsur) olarak isimlendirebiliriz.
Bir teknoloji firmasının en değerli varlıklarının başında bilgili, becerili ve deneyimli insan kaynağı gelir. Firmanın gizil teknolojik kültürü bir kurumsal kaynak olarak bu nitelikli çalışanlar tarafından sergilenir, uygulamaya konur. Gizil kültür firmanın rekabet üstünlüğünü oluşturan temel (çekirdek) uzmanlıklardan birisidir. İnsan kaynağı strateji ve politikalarını yetkinleştirmemiş firmalar gizil teknolojik kültürün taşıyıcısı ve uygulayıcısı olan insan kaynağını kolayca kaybedebilirler. Bu da hem temel yetenek hem de rekabet üstünlüğü kaybı anlamına gelebilir.
Kurumsallaşma gizil teknolojik kültürü –tümü dokümante edilemese de– yazılı kurum kültürü haline getirmenin yollarından birisidir. Teknoloji firmasının esnek ve çevik yapısını bozmadan başarılabilecek kurumsallaşma ile insan kaybı ile yetenek, beceri ve gizil teknolojik kültür kaybının belli oranda önüne geçilebilir. İşin diğer kısmı ise sağlam insan kaynağı strateji ve politikalarına sahip olabilmektir.
