Yeni Teknoloji Tabanlı İşletme
Gürcan Banger
Girişimcilik veya yeni iş kurma dediğimizde; çoğu durumda yeni bir işletmenin kurulmasını anlıyoruz. Söz konusu işletmenin pazarda tür olarak zaten var olup olmadığını ya da pazara bir yenilik getirip getirmediğini dikkate almıyoruz. Hâlbuki girişimcilik ve inovasyon açısından baktığımızda; yeni teknoloji tabanlı (odaklı) işletmelerin yeni kurulan firmalar arasında en umut verici kategoriyi olduğunu görürüz. Bu tür firmalar inovasyon yapma, teknolojik standartlar (kriterler, kurallar) geliştirme ve yeni işler oluşturma potansiyeli taşırlar. Ama burada bizi netsizliğe savuran bir karmaşa var. Şöyle ki; birbirinden farklılaşan çok sayıda ‘yeni teknoloji tabanlı firma’ tanımlaması var. Firmanın teknolojiye ‘dokunma biçimi’ bu tanımların oluşumunda etkili oluyor. Bazı tanımlamalar yeni teknolojinin kullanımını kendi tanımlaması için yeterli bulurken, kimi tanımlarda teknoloji geliştirme yaklaşımının öne çıkarıldığını görüyoruz. Bu konuda yapılan akademik çalışmalardan birinde girişim olarak yeni teknoloji tabanlı firma en çok on - oniki yaşında olan bağımsız işletme olarak tanımlanır. Bu firmanın operasyonları kuruluşun teknolojik kaynaklarından yararlanmak üzerine kurgulanmıştır. Bu tespit firmanın etkin biçimde teknoloji geliştirdiği, ürettiği veya teknolojiyi ticarileştirdiği anlamına gelir. Bilgi yoğun iş hizmetleri üreten işletmelerde teknoloji tabanlı firma kategorisinde kabul edilir.
Bir başka tanımlama teknoloji tabanlı firmaya araştırma ve geliştirmeye dayalı teknolojik inovasyona vurgu yaparak yapılıyor. Buna göre; yeni teknoloji tabanlı firma, ileri teknoloji sanayilerinde güçlü bir ar-ge yönelimi ile teknolojik inovasyonların yaratılmasına, geliştirilmesine ve bunlardan yararlanılmasına odaklanmış, ayakta kalma veya büyüme sürecinde bulunan bir girişimci kuruluştur. Bu uzun tanımlamayı teknoloji, ar-ge, inovasyon, ekonomik işletme, firma yaşı ve canlılığı olarak parçalayarak bileşenler halinde düşünmek kolaylaştırıcı olabilir. Muhtemelen böyle br tanımın içine liderlik kavramını da yerleştirmek uygun olacaktır. Böylece girişimci kavramı içinde firma sahipliği ile girişim liderliği arasında bir ayırım yapmış olacağız. Girişimci sermayesini ve diğer kaynaklarını risk eden kişi(ler) olmakla birlikte teknoloji tabanlı girişim alanında tüm süreci yaşama geçiren kaynak sahibinden başkası (başkaları) olabilir.
Bu ipuçları üzerinden yeni teknoloji tabanlı firma için bir tanımlama yapmak mümkün olabilir. Yeni teknoloji tabanlı firma, pazar için sunumlar yaratan, geliştiren ve bunları ticarileştiren girişimci kuruluştur. Fonksiyonlarını ve operasyonlarını inovatif ürünler, uygulamalar ve hizmetlere yönelik olarak bir teknolojik platformda veya araştırmaya dayalı olarak gerçekleştirir. Yukarıda sözü edildiği gibi; yeni teknoloji tabanlı bir firmanın kalıcılığını ve sürdürülebilirliğini de dikkate alarak 10-12 yaş sınırının altında olması beklenir. Son olarak; firmanın liderliğinin kurucu takım veya bu ekipten bir kişi tarafından yapılıyor olması tanımlamayı tamamlar. Yeni teknolojik tabanlı firma; pazara teknoloji veya araştırmaya dayalı inovatif ürün, uygulama ve hizmetler sunmayı hedefleyen, bunları yaratan, geliştiren ve ticarileştiren, onikiden daha yaşlı olmayan, kurucu takım ya da bu ekipten birisi tarafından liderlik yapılan girişimci işletmedir.
Yukarıda tanımlanan türde firmalar ağırlıklı olarak teknoloji odaklıdır. Bu tür işletmelerde teknoloji anahtar rol oynar. Teknoloji unsuru yönetim, finansman, pazarlama ve insan kaynakları gibi işletme fonksiyonları üzerinde birinci dereceden etki yapar. Kendileri de ‘zamanın ruhuna’ bağlı olarak değişen teknoloji stratejileri kurumsal stratejilerin oluşmasında ve evrimleşmesinde ağırlıklı biçimde etkili olur. Yeni teknoloji tabanlı firma kategorisinin özel bir türü ise akademisyen nitelikli kişileri içeren araştırma tabanlı girişimlerdir.
