Teknoloji Tabanlı İş Fikri - 1
Gürcan Banger
Fikir insan düşünce ve eylemleriyle ilgili bir kavrayıştır. Teknolojik iş alanları açısından fikir bilim, teknoloji veya iş-işletme konulu olabilir. Sözlüğe başvurduğumuzda fikir için şöyle bir tanımlama ile karşılaşıyoruz: “Fikir bir düşünce, kavram, duyumsama veya resim biçiminde fiilen veya potansiyel olarak bilinç düzeyinde ortaya çıkan bir varlıktır.” Daha kısa söylersek; fikir zihinde oluşan bir temsil veya kavrayıştır. Fikir somut bir durum veya olay karşısında oluşan zihinsel bir ışık çakmasından karmaşık soyutlamalara kadar türlü şekillerde olabilir.
Fikir konusundaki farklılaşma, fikrin bir algının temsili oluşu ile bir kavramsal düşüncenin nesnesi oluşu ayrımında yaşanır. Girişimcilik alanında ise bir fikrin zihinsel olarak varlığı yeterli olmaz. Fikrin ne şekilde yaşama geçeceği, gerçekleştirileceği ve kullanma konacağına ilişkin bir tasarım olması gerekir. Bu tasarım iş kurmaya yönelik kararlar ve iş planını içerir. Girişimcilik alanında fikirden söz ederken vurgu, eyleme dönüşebilen fikirlere (iş fikirlerine) yapılır. Eyleme dönüşebilen fikirler, pazarda var olan bir fırsatın ekonomik olarak değerlendirilmesi ile ilgilidir.
Girişimcilikten söz edildiğinde konu, girişimcinin sahip olması gereken bazı ‘mistik’ özelliklere bağlanır –hayalleri olma, risk alma, kararlılık, esneklik, ileriyi görme, ileri görüşlülük gibi. Hâlbuki iş kurma gibi bir eylem doğrulanabilir enformasyon üzerine kurgulanmak zorundadır. Bu da girişimcinin ekosistemindeki (daha dar anlamda pazardaki) açık veya örtülü izlerin gözlenmesi ve incelenmesi ile ilgilidir. Dolayısıyla fikir – fırsat eşleşmesi gözlenebilen süreçler, olaylar ve görünümler cinsinden olmak durumundadır.
İş fikri bulmanın yolu, pazardan ürün ve hizmet sağlayanlara “Neye ihtiyacın var?” diye sormak değildir. Bu şekilde üretilebilecek bir iş fikri nadiren yenilikçi ve farklıdır. Sadece görünen ekosistemi ve pazarı gözlemlemek de iyi iş fikirleri bulmak için gerekli ‘şansı’ yaratmaz. Özellikle inovasyona yol açabilecek iş fikri fırsatları kolayca gözlemlenebilir durumda değildir. Bu tür katma değeri yüksek, inovatif fırsatları yakalamak için ekosistemi ve pazarı ‘eşelemek’ gerekir. Buna ‘görülmeyeni görmek’ diyebiliriz. Başkaları tarafından görülmeyeni görme faaliyetinde tanıma, tanımlama, keşfetme, yaratma, tesadüfü değerlendirme ve şans gibi unsurlar (eylemler, beceriler) etkili olur. Ama (Newton’un Kütle Çekim Kanunu’nu bulmasıyla ilişkilendirilen, başına düşen elma hikâyesini hatırlayarak) bir kez daha ifade etmeliyim ki, ekosistemde ve pazarda gerekli ‘eşelemeyi’ yapmadıysak elma da bizim başımıza düşmeyecektir.
İş fikri, bir ticari fırsatın değerlendirilmesi için detaylı çalışma yapmak ve hedefler oluşturmak için bir zemin olarak hizmet verir. Böylece bir işin kurulması veya mevcut işletmenin satın alınması yoluyla beklentilerin sağlanması öngörülür. İş fikri bir iş modelinin oluşturularak uyarlanıp icra edilmesine yöneliktir. Teknolojik girişimcilik hayalinin (iş fikrinin) gerçekleştirilmesi öncelikle kavramsal hayal edişlerin gerçek yaşam uygulamaları ile buluşabilmesiyle ilgilidir. İkinci olarak ise ekosistemde veya pazarda yakalanan (açığa çıkartılan) fırsatın özellikleriyle ilintilidir.
İş fikri konusunda gözden kaçırmamamız gereken kritik bir özellik var. Hiç kuşkusuz; iş fikri, girişimciye bireysel değer (girişimci için duygusal – düşünsel haz) sağlayacaktır. Bunun yanında iş fikri ekosistem açısından bir sosyal değere sahip olacaktır. Ama söz konusu olan ‘iş’ ise bu durumda iş fikrinin kaçınılmaz biçimde bir finansal değeri olması gerekir. Bu değer, girişimcinin yüklendiği risk karşılığında elde edeceği finansal ödüldür.
