Farkı Fark Etmek

Yazdır

Farkı Fark Etmek

Gürcan Banger

Kadınların şikayet etmeye “Zaten tüm erkekler…” diye bir genelleme ile başladıklarını duymuşsunuzdur. Erkeklerin, kadınları “anlaşılması zor” olarak algıladıkları ise sık duyulan bir yaklaşım halindedir. Bu karşılıklı genel iletişimsizliğin arkasında, kadınların ve erkeklerin farklı beden ve ruh yapıları bulunduğu, nedense yeterince dikkate alınmaz. İnsanlar, iki farklı cinsiyet olarak birbirlerinin farklarını anlama yönünde yeterince çaba sarf etmezler. Halbuki bir algı ve iletişim denemesi bile, karşılıklı anlaşmayı çok daha kolay hale getirebilir.

Cinsiyetler arasındaki farkları kavramak için, bireylerin öncelikle kendilerini iyi tanımaları gerekir. Kendisi hakkında yeterli ve objektif bilgiye sahip olmayan birey, karşı cins ile arasındaki farkı kavramakta da zorluk çeker. Bu zorluk karşısında ise yaşamı kolaylaştırmak için “Ah, siz erkekler…” veya “Zaten bütün kadınlar…” gibi genellemeler üretmeye çalışır. Bu genelleme çabaları ise kolaylaştırmaktan çok, araya bir duvar örmeye yarar; iletişim şansını azaltır.

Kişilerin cinsiyetlerine bağlı ortak özellikler, iletişimin sadece bir yönüdür. Her birey, kendine özgü davranış modelleri geliştirerek, cinsiyetin kendine verdiği katı kalıpları esnetebilir. Bu nedenle; karşı cinsi kavrarken, onu tanımak için kendinize yeterli zamanı ayırmadan genel çerçeveye bağlanmamak gerekir. Hiç kuşkusuz; her bireyin, kendi cinsinden olan diğerlerinden ciddi kişisel farkları olabilir. Bireysel farklılıklara saygı göstermek ve bu anlamdaki farkı da doğru kavramak önemlidir.

Cinsiyet farkı, sadece bir beden farkı (biyolojik farklılık) değildir. İnsanlık tarihi içinde öğrenilmiş kültürler de vardır. Her kültür, farklı cinsiyetlere farklı rol ve statüler biçmiştir. Bunlar, insanların yaşadıkları zamana ve toplumlara göre değişir. Bir Avustralya yerlisi erkeğin kadına bakışı ile bir İspanyol’un bakışı arasında muhtemelen genel farklar vardır. Yine; bundan yüz yıl öncesi ile bugün arasında Anadolu’da kadın ve erkeklerin birbirlerini algılamalarında farklılıklar oluşmuştur.

Erkek egemen toplumlarda erkek ve kadınların karşılıklı algıları, oldukça ilginç bir görünüm verir. Örneğin bazı örneklerde kadının sosyal açıdan özgürleşmesi, “kadının erkekleşmesi” olarak görünür. Genelde erkek tanımlarının geçerli olduğu bir dünyada kadınlar sosyal yaşamda var olabilmek için erkek normlarını kabul etmek zorunda kalırlar. Ülkemizdeki siyaset modeli bunun en belirgin örneklerinden birisidir. Çoğu zaman siyaset süreçleri, kadınların kendi farklılıklarını siyasal yaşama getirmelerine izin vermez. Zaten kadın siyasette erkeklerin (adeta) “izin verdikleri” sürece var olur. Bu olumsuz durumun (erkek rolünü kabul etme durumunun), bazı kadınlar tarafından benimsenmiş (içselleştirilmiş) olması ise gerçekten üzücü bir durumdur.

Geleneksel özellikleri yüksek toplumlarda değişimi sağlayacak asal unsurlar arasında kadınların bulunduğunu düşünüyorum. Çoğu zaman gençler ve kadınlar gibi genel sosyal kategoriler, değişim gücü olarak kabul edilmezler. Fakat gelenekselliği baskın toplumlarda kadınlara düşen özel bir rol var. Bunu, Türkiye’nin doğusunda kalan ülkeler için söyleyebiliriz. Yine Afrika ülkeleri için de bu tespitin geçerli olduğunu düşünüyorum.

Yukarıdaki “değişimci kadın gücü” tespitime rağmen, andığım ülkelerde kadınları yönlendirecek doğru fikriyatın da henüz oluşmadığı kanaatindeyim. Özellikle toplumun genelde Müslüman olduğu ülkelerde Batı tipi feminizmin doğru “kadın ideolojisi” olduğundan emin değilim. Sanki Doğu toplumları için farklı türde bir söyleme gerek var.