Küresel Çağın Kentleri

Yazdır

Küresel Çağın Kentleri

Küresel Çağın Kentleri

Gürcan Banger

Facebook’ta paylaş
Twitter’da paylaş
Duygu Güncesi
Facebook’ta izle
Twitter’da izle
Sık Kullanılanlara Ekle

Yaşadığımız çağın yerleşim türü olan kent, geçmişten bugüne değişimin etkilerine uğrayan bir olgu olarak gözleniyor. Tüm kurum ve kavramlar değişirken, giderek yükselen yönelimiyle kent de bu değişim dinamiklerinden etkilenmeyi sürdürüyor. Bazı kentler bir yok oluşa doğru kayıp giderken, kimileri Küresel Çağ’ın yükselen yıldızları olarak daha çok ışık saçıp daha fazla cazibe üretiyorlar.

Küresel Çağın Kentleri

Geçmişe Bakmak

Kendimizi, değişimin yarattığı akıl bulandıran karmaşadan arındırıp geçmişe baktığımızda; her dönemde kentlerin farklı dinamiklere sahip olduğunu görüyoruz. Kentlerin zaman yolculuğundaki değişime rağmen, mekân ve insan birlikteliği açısından bazı temel unsurları da geçmişten geleceğe taşıdığı bir başka gerçek! Örneğin kentli yurttaştan söz ettiğimizde; sadece bu iki sözcük bile hiç kuşkusuz, ortalama değerlere sahip bir kişiden farklılıklara işaret eder.

Kentli yurttaş dediğimizde, günün koşullarına uyum sağlama yeteneğine sahip, değişimin farkında ve bu değişimi yakalama arzusunda olan birey gelir. Eğer değişimle ilgili bir farkındalık varsa, bu durumda değişimin ikizi olan öğrenmeden de söz etmemiz gerekir. Değişen bir kent ortamında bireylerin öğrenme ihtiyaçları artarken, diğer yandan kentin bir bütün olarak kendisi de sürdürülebilir gelişme için öğrenmenin değer ve önemini anlamalıdır. Özetlersek; değişim, sürdürülebilir kentsel gelişim için öğrenmeyi zorunlu kılar.

Küresel Çağın Kentleri

Öne Çıkan Kentler

Küresel Çağ’ın temel özelliklerinden birisi, ulusal sınırları pek çok anlamda silikleştirirken kentleri öne çıkarmasıdır. Bu süreçte artan rekabet, her kenti bir cazibe merkezi olmaya doğru itekliyor. Dolayısıyla kent, bir yandan çağın yarattığı genel ve özel etkiler altında kendiliğinden değişirken, diğer yandan rekabet yarışında yer tutabilmek için yerel yöneticiler tarafından stratejik olarak dönüştürülmeye çalışılıyor.

İşin ilginci; kenti dönüştürme işlemi çoğu zaman benzer stratejilerle veya kopyalama yoluyla yapıldığından; Dünya birbirine benzeyen, aynılaşmış kentlerle dolmaya başladı. Birbirini andıran marka mağazalarıyla, betondan oluşmuş mimari yapısı ve plastik kent mobilyalarıyla, giyim ve makyaj tarzları nedeniyle ayırt edilemeyen vatandaşlarıyla Dünyanın hangi kentinde yaşadığımızı bilmek bile zorlaşmakta… Kentlerden beklediğimizin ve daha konforlu bir yaşam adına istediğimizin, bu görüntü olmadığından eminim.

Küresel Çağın Kentleri

Post-modernci Tarih Algısı

Kent yöneticileri, kendi kentlerini cazibe merkezi haline getirebilmek için sıklıkla tarihsel mirası kullanmaya niyetli görünüyorlar. Bu çağın bir başka özelliği olan post-modernci bakışın da etkisiyle eski yapılar, anıtlar ve hatırlanmaya çalışılan gelenekler kent yaşamında daha fazla yer almaya başladı. Ama çoğu zaman bu yaklaşım, mevcut tarihi ve kültürel değerleri doğru biçimde korumak yerine banal beton ya da plastik kopyalarını yapmak biçiminde gelişiyor. Böyle davranarak; yerel yöneticiler, kendi taklitçi ruhlarını kentin ruhuna yansıtıp bir kentsel kalitesizlik iklimi yaratıyorlar. Böylece kentsel değişim, bir kalitesizlik uçurumuna doğru savrulurken, kentsel öğrenme de sokak kültürüne, banalliğe ve rantçı anlayışlara baş eğmeye dönüşüyor.

Bir kent, bir ya da birkaç yerel yöneticinin kültüründen daha kapsamlı bir olgudur. Bir kent, bir yerel yöneticinin kenti kendi kültürüne göre biçimlendirmesi ile sürdürülebilirliği ve rekabetçi küresel ortamda kalıcılığı sağlayamaz. Bir yandan küresel ağlarda yerini alması gereken kent, diğer yandan geleceğini de o kenti oluşturan paydaşlarla paylaşmak zorundadır. Dolayısıyla kentte demokrasinin ana ilkeleri katılım, paylaşım ve çoğulculuk olmalıdır.

Küresel Çağın Kentleri

Yerelin Evrenselleşmesi

Dünyadaki son büyük değişimlerden birisi, 20’nci yüzyılın son çeyreğinde başladı. Bu dönemde dikkat çeken birkaç önemli değişim unsurundan birisi yerelin evrenselleşmesi idi. Bir başka deyişle; yerelin üstündeki örtü çekildi ve yerel olan, küresel ölçekte görünür hale geldi. Örneğin 1970’li yıllar öncesinde yaşadığımız kenti Anadolu’nun bir parçası olarak görüp daha büyük illerle veya yarışta öne geçmiş kentlerle karşılaştırırken, son 35 yılda ufkumuzu önce Avrupa’ya, daha sonra Dünyaya genişlettik.

Bir diğer değişim, küresel olanın yerele etkilerinin artması biçiminde oldu. Yabancı markalar, Türkiye’nin pek çok yerleşimiyle birlikte yaşadığımız kente de doluştular. Gıdadan giyime kadar değişik duygularla yaklaşılan küresel markalar, bir anda günlük yaşamımızın sıradan unsurları oldu. Küresel kültürün etkisiyle geleneksel kültür unsurlarımız silikleşmeye başladı. Giyim kuşam, makyaj ve tüketim anlayışımızda Batıdan daha fazla Batılı görünümlü olduk. Bunda giderek daha çok tercih edilen bir pazar olmamızın yeri var.

Küresel Çağın Kentleri

Mekânsızlaşan Sermaye

Yaşadığımız Küresel Çağ’ın en belirgin niteliklerinden birisi -belki de birincisi, sermayenin ve bilginin mekânsızlaşması oldu. Bir yandan bilgi üretiminde çok hızlı bir artış olurken; bilgi, yeni çağın en önemli üretim faktörlerinden birisi olarak ifade edilmeye başlandı.

Küresel Çağ’ın temel niteliklerinden birisi olan sermayenin mekânsızlaşması olgusunu, ulusal sınırların sermaye hareketleri açısından geçirgen hale gelmesi olarak yorumlayabiliriz. Ama Dünyada giderek artan ivme ile bir küresel sermaye sınıfının oluşmakta olduğunu da görmek gerekir. Yaşadığımız kent, özel olarak henüz bu sermaye hareketlerinden yeterince etkilenmese de; önümüzdeki dönemde pek çok konuda kentin geleceğini belirlemesi açısından küresel sermayenin önemli etkileri olacağını öngörüyorum.

Bu çerçevede fiili değişimle birlikte kavramsal kent tanımı da bir dönüşüme uğruyor. Yeni kent tanımı içinde küresel etkilerinin ölçüsü ve kentler arası yarışta yakalanan pozisyon ve ivmenin özel bir değeri var. Özetle; küresel etkileşimde ekonomik katma değer ve sosyal getiri sağlayan kentler, kent olma özelliğini geliştirirken, yarışta geriye düşenler kasabalaşma veya gettolaşma gerçeği ile karşı karşıya kalacaklar.

Küresel Çağın Kentleri

Yeni Kent Kavramı

Yeni kent tanımı, öncelikle kenti oluşturan faktörlerin tümünü bir bütün olarak dikkate alan bir anlayışı gündeme getiriyor. Bu tanımda doğrudan demokrasinin özel bir yeri var. Yeni kent; bilgiye, yaratıcılığa ve inovasyona (yenilikçiliğe) yatırım yapan; ulusal ve küresel alanlarda daha rekabetçi ve dışa açık bir gerçeklik olmak zorunda.

Eğer yeni kent, yenileşme sürecinde başarılı olamazsa aynılaşmaya ve tekdüze olmaya başlıyor; başarılı olduğunda ise kendi farklılığını ve özgünlüğünü yaratıyor. Dolayısıyla yaşadığımız kentin geleceğine de farklılığı ve özgünlüğü, varsa korumak ve geliştirmek açısından bakmak zorundayız.