Turizmin Etiketleri: Paydaşlık ve İşbirliği
Gürcan Banger
Küreselleşme, kentleri öne çıkardı. Aynı dönemde bölgesel ve yerel turizm, önemli ekonomik sektörlerden birisi haline dönüştü. Gene bu dönemde ekonominin ve iş dünyasının önemli iki etiketi (kavramı) koordinasyon ve işbirliği olarak gündeme geldi. Bu durumun uygulamalarını ise ağlar ve kümelenmeler olarak gözledik.
Paydaşlık ve İşbirliği
Turizm, doğası gereği çok paydaşlı ve çok ilişkili bir sektördür. Bu alanda iş ve faaliyet yapmak için özel işletmelerin ve kamu birimlerinin kendi içinde ve karşılıklı olarak paydaşlık yapıları oluşturmaları beklenir.
Turizm sektöründe paydaşlık olgusu, öncelikle turizm özel işletmelerini ve bunların ticari örgütlerini içerir. Konaklama, yeme-içme, ulaşım gibi alanlarda turizm işletmelerinin kurduğu alt sektörel örgütler yanında ticaret odalarının paydaşlık oluşumları içinde olmaları gerekir.
Paydaşlığın bir başka boyutunu, devletin turizmle kuruluşları ve yerel yönetimler oluşturur. Buna ulusal ve küresel düzeydeki sivil toplum örgütlenmelerini eklemeliyiz. Turizm konusunda eğitim-öğretim yapan kurumlar ile konuyu bilimsel ve teknolojik boyutta ele alan ar-ge, ür-ge ve danışmanlık kuruluşları da paydaşlık sistematiği yer almalı. Son olarak tüketiciler (ve varsa örgütleri de) dâhil edilmeli.
Paydaşlık ve işbirliği ilişkileri içinde turizm alanında temel eğitim ve meslek içi yenileme çalışmaları yapılabilir. Pazarlama ve satış geliştirme (promosyon) konusunda yapılacak ortak çalışmalar yarar sağlayacaktır. Bunlara ek veri elde etme ve değerlendirme, araştırma, planlama, inovasyon, finansman, yatırım ve güvenlik gibi konularda da paydaşlık ilişkileri katkılı olacaktır.
Tüm sektörlerin küresel olduğu bir çağda, turizmin de kendi dar bölgesel ve yerel sınırları içine sıkışıp kalması beklenemez. Yerel turizm bir niş olarak ele alınabilir; ama bağlantıları açısından ulusal ve küresel açılıma sahip olması pazarı zenginleştirir.
Turizm Kümelenmesi
Ekonomi ve iş dünyasında ağların ve platformların en katma değerli örneklerinden birisini kümelenmeler oluşturur. Dünya Turizm Örgütü (UNWTO), bir turizm kümelenmesini “tüm turizm etkinliğinin yer aldığı coğrafi alan” olarak tanımlıyor. Turizm kümelenmesi turizm kaynaklarının, cazibe unsurlarının, altyapı ve teçhizatın, hizmet sağlayıcıların, diğer destekleyici sektörlerin ve idari yapılanmaların yer aldığı bir topluluktur. Bu topluluk, belli bir destinasyonu ziyaret eden turistlerin bekledikleri tatmini (değeri) elde etmeleri için bütünleşik ve koordineli faaliyetler sunarlar.
Bir katılım mekanizması olan kümede en önemli konu işbirliğinin sağlanmasıdır. İşbirliği, bölgesel ve yerel turizm konusunda başarılı olmak için gerek şartlardan birisidir. Ama söz konusu bölgenin veya yerleşimin geleceğe yönelik sürdürülebilir gelişimini (örneğin bölgesel-yerel kalkınmayı) garantilemez.
Yerel turizm alanında kalıcı, sürdürülebilir ve katma değerli gelecek için dayanışma alanlarının oluşturulması ve paylaşılması gerekir. Ancak bu durumda rekabet gücünü ve güvenli sürdürülebilirliği sağlamak mümkün olur.
Dayanışma alan ve konuları arasında şunları sayabiliriz: Maliyet ve riskleri paylaşmak, stratejik konumu güçlendirmek, piyasa gücü oluşturmak ve genişletmek, bölgenin imajını ve ünü güçlendirmek, sektörel öğrenme süreçlerini iyileştirmek, yeni ilişkiler kurmak… Kümelenmeler gibi paydaşlık, işbirliği ve dayanışma yapıları başarılı olmak için uyumluluk, iletişim, yükümlülük ve güven gibi bir altyapıya ihtiyaç duyarlar. Japon örgüt kuramcısı ve yönetim danışmanı olan Kenichi Ohmae, “Dayanışma, evlilik gibidir; ancak karşılıklı olduğunda işler” diyor.
